Nathalie de Vries over 20 jaar Wall House #2

Op 6 september 2001 – vlak voor ‘9/11’ – werd er aan het Hoornse Meer in Groningen een huis geopend van de New Yorkse architect John Hejduk: Wall House #2. Daarmee liet Hejduk postuum (hij overleed in 2000) een icoon na dat over de hele wereld bij architectuurliefhebbers bekend is. Nathalie de Vries, een van de oprichters van architectenbureau MVRDV en sinds 1 januari de nieuwe stadsbouwmeester van Groningen, roemt het gebouw, dat volgens haar representatief is voor de architectonische durf die Groningen altijd heeft gekenmerkt.

‘U woont niet langer, u geeft op ingetogen wijze blijk van uw visie. Vormen, lijnen, materialen ademen de creativiteit die dag en nacht inspireert. En invulling geeft aan een hoger niveau van wonen werken en leven. Prijs ca. ƒ 1.000.000,-’. Zo werd Wall House #2 aangeprezen in een advertentie in NRC Handelsblad, in november 1994. Het ontwerp voor het huis was op dat moment al zo’n twintig jaar oud: Hejduk ontwierp Wall House #2 begin jaren zeventig als buitenverblijf voor de landschapsarchitect Arthur Edwin Bye, die het had willen laten bouwen op een locatie bij Ridgefield (Connecticut, VS).Daar zou het echter nooit verrijzen; een kleine 6.000 kilometer verderop wél.

Kijken in de ziel

Die voorgeschiedenis is goed om te weten, zo stelt De Vries: “Wall House is voor iemand gemaakt. Je moet je voorstellen dat er gesprekken zijn gevoerd tussen Hejduk en Bye, over hoe het moest worden. Daarmee is Wall House een interessante hybride tussen wat de architect is en de persoon voor wie hij het gemaakt heeft. Je kijkt dus ook een beetje in het hoofd, de ziel misschien zelfs, van de mensen die het bedacht hebben.” Uiteindelijk zou deze hybride in Groningen gerealiseerd worden. De stad was bij Hejduk in beeld gekomen nadat Daniel Libeskind hem had gevraagd deel te nemen aan het stadsmarkeringsproject ter gelegenheid van 950 jaar Groningen, in 1990 – de kaartentoren-met-de-joker langs de A7 is van Hejduks hand. Daarna ontstond het idee om Wall House #2 te bouwen, in de nieuwe stadswijk Hoornse Meer. Het kwam er, mede dankzij een gemeente en aannemer die doorzetten.

Inmiddels is Wall House #2 tot ver buiten Groningen bekend. In 2017 werd het onderdeel van het Iconic Houses Network, waarbinnen architectenwoningen van over de hele wereld zijn verenigd: “Daar past het ook heel erg goed in. Al die woningen zijn een soort architectonische statements: ze geven in een hele pure vorm de ideeën van één specifieke architect weer.” Naast een statement moet je Wall House (en het werk van Hejduk in het algemeen), ook vooral als een inspiratiebron zien, zegt De Vries, en dat geldt niet alleen voor architecten: “Het kan ook zomaar zo zijn dat een twaalfjarige het huis bezoekt, dat die daar iets van gaat vinden, erover nadenkt en misschien zelf wel architect wil worden.”

Van knippen en plakken tot MVRDV

De Vries spreekt hier wellicht uit eigen ervaring: van jongs af aan werd ze door haar ouders al meegenomen naar musea, kastelen, mooie dorpjes en steden. Dat voedde de interesse in gebouwen: “Op de lagere school tekende ik al veel huizen, en uit tijdschriften knipte en plakte ik interieurs bij elkaar.” Op de middelbare school werd de interesse in architectuur gelaagder, en kwam ze erachter dat er ook hele sociale kanten aan zaten: “Dat sloot goed aan bij mijn intermezzo van geëngageerd willen zijn en de maatschappij willen verbeteren; ik ontdekte dat je dat allemaal kon samenbrengen in huisvesting, stedenbouw en architectuur.” En zo ging ze van Oude Pekela (de plek waar ze is getogen) naar Delft, om te gaan studeren aan de Technische Universiteit. In 1990 studeerde ze daar af als architect, in hetzelfde jaar als Winy Maas en Jacob van Rijs. Met hen deed ze in 1990 mee aan Europan 2, een Europese prijsvraag voor jonge architecten. Hun ontwerp voor een multifunctioneel complex in Berlijn won, en ondanks dat het nooit gerealiseerd wou worden, betekende het een vliegende start voor de drie architecten. Ze voegde de initialen van hun achternamen bij elkaar en zo zag MVRDV het levenslicht. Beroemde ontwerpen in binnen- en buitenland zouden volgen. In Nederland zijn onder meer Villa VPRO in Hilversum (1997), de Silodam in Amsterdam (2004) en de Markthal in Rotterdam (2014) van hun hand.

Architectonische durf

Terug naar de advertentie uit het begin: ondanks verwoede pogingen zou Wall House #2 nooit worden bewoond. Is dat jammer? “Eigenlijk niet, dan had het wel een hele particuliere invulling gekregen. Voor een gebouw dat in zo’n publieke omstandigheid door de stad is gebouwd, is het goed dat het nu een openbare functie heeft”. Om meerdere redenen is het belangrijk dat Wall House #2, ontsloten blijft: “Het verwondert en inspireert, het is kunst, cultuur, je kunt het ook nog gebruiken, en het zegt iets over Groningen, waar gebouwen uit alle tijden staan die hun tijd vooruit waren, of een eigenzinnigheid hebben, zoals het Groninger Museum en het Forum. Dat is ook een van de redenen waarom ik het heel leuk vond om stadsbouwmeester van Groningen te worden: om mee te helpen die eigenzinnige cultuur te houden. Én verder te brengen.”